کنتاکت کمکی کنتاکتورهای ال اس: عملکرد، کاربرد و نکات فنی

کنتاکت کمکی کنتاکتورهای ال اس از اجزای کلیدی در سیستم های کنترل و فرمان صنعتی محسوب می شوند. این کنتاکت ها وظیفه فراهم کردن مسیرهای کمکی برای اعلام وضعیت، قفل کردن مدارها، و اجرای منطق های ساده کنترلی را بر عهده دارند. در ادامه عملکرد، انواع، روش نصب و نکات فنی مرتبط با کنتاکت های کمکی کنتاکتورهای ال اس به صورت جامع بررسی می شود تا انتخاب صحیح و نصب ایمن تسهیل گردد.

انواع کنتاکت کمکی کنتاکتور و کارایی آنها در تابلو های فرمان

قبل از اینکه به ادامه مطالب بپردازیم پیشنهاد می شود اول در مورد کنتاکتور بدانیم برای پیشنهاد مقاله کنتاکتور چیست را مطالعه نمایید

نقش کنتاکت کمکی کنتاکتور در سیستم های کنترلی کنتاکت های کمکی، برخلاف کنتاکت های اصلی که جریان های رانشی موتورها را قطع و وصل می کنند، برای مسیرهای فرمان و سیگنال با جریان های کم طراحی شده اند. در کنتاکتورهای ال اس (LS)، کنتاکت های کمکی بخشی از ماژول یا افزونه هستند که قابلیت های کنترلی را افزایش می دهند. استفاده صحیح از کنتاکت های کمکی باعث بهبود ایمنی، کاهش پیچیدگی سیم کشی و ارتقای قابلیت اطمینان سیستم می شود.

انواع کنتاکت کمکی کنتاکتور های ال اس

کنتاکت های NO (Normally Open) و NC (Normally Closed):

رایج ترین نوع ها که برای فرمان های وصل یا قطع در وضعیت پیش فرض استفاده می شوند. کنتاکت های NO هنگامی که بوبین کنتاکتور تغذیه می شود بسته می شوند و کنتاکت های NC در حالت عادی بسته بوده و با تحریک باز می گردند.

کنتاکت های تبدیل (Changeover/CO):

دارای سه پایه (COM, NO, NC) برای تغییر جریان بین دو مسیر. این نوع در منطق هایی که نیاز به انتخاب بین دو وضعیت دارند کاربردی است.

کنتاکت های قابل نصب روی بدنه (Plug-on/Clip-on):

برخی کنتاکت های کمکی به صورت ماژولار و قابل نصب از رو کنتاکتور طراحی شده اند تا نصب و تعویض سریع شود. این نوع دقیقاً همان چیزی است که با عبارت کنتاکت کمکی نصب از رو کنتاکتور ال اس توصیف می شود.

کنتاکت های چندگانه (Double/Triple Aux):

برای افزایش تعداد ورودی/خروجی های کمکی که روی یک کنتاکتور قابل اضافه کردن هستند، ماژول های چندکنتاکته موجود است.

کارایی و کاربرد کنتاکت های کمکی کنتاکتور های ال اس

اعلام وضعیت کنتاکتور:

کنتاکت های کمکی وضعیت وصل یا قطع کنتاکتور را به تابلو کنترل یا PLC گزارش می دهند. این سیگنال ها برای نمایشگرها، ثبت لاگ و سیستم های حفاظتی اهمیت بالایی دارند.

قفل مکانیکی و الکترونیکی (Interlocking):

در سیستم های چند موتوره، کنتاکت کمکی کنتاکتور برای جلوگیری از همزمانی ناخواسته و ایجاد توالی صحیح فرمان ها استفاده می شوند. به عنوان مثال، جلوگیری از روشن شدن دو پمپ همزمان.

مدارهای تأخیر و توالی:

کنتاکت های کمکی در ترکیب با رله های زمانی یا منطق PLC برای اجرای توالی های روشن/خاموش قابل استفاده هستند.

شبکه ایمنی و قطع اضطراری: برای تقویت حلقه های ایمنی و ارسال سیگنال قطع اضطراری به سایر بخش ها کاربرد دارند.

افزایش تعداد ورودی های فرمان:

زمانی که تعداد نقاط کنترلی بیشتر از کنتاکت های داخلی کنتاکتور است، کنتاکت های کمکی اضافه به عنوان راه حلی ساده و کم هزینه به کار می روند.

نحوه نصب کنتاکت کمکی کنتاکتور های ال اس نصب صحیح کنتاکت های کمکی روی کنتاکتور، تضمین عملکرد ایمن و قابل اطمینان را فراهم می کند. نکات کلیدی در نصب عبارتند از:

انتخاب نوع نصب:

در محصولات ال اس دو نوع نصب رایج وجود دارد — نصب از رو (clip-on/plug-on) و نصب جانبی با پیچ یا پایه. عبارت کنتاکت کمکی نصب از رو کنتاکتور ال اس نشانگر انتخاب ماژول هایی است که بدون باز کردن کنتاکتور روی بدنه قرار می گیرند.

آماده سازی برق اصلی: قبل از نصب، تغذیه بوبین و کلید اصلی قطع شود تا از بروز اتصال کوتاه یا آسیب به تجهیزات جلوگیری شود.

تطابق مشخصات: اطمینان از همخوانی ولتاژ بوبین، جریان و نوع کنتاکت با مشخصات فنی کنتاکتور. برای مثال، انتخاب کنتاکت های با جریان نامی مناسب برای سیگنال های حفاظتی.

اتصال سیم ها: استفاده از ترمینال های مناسب و رعایت رنگ بندی سیم ها. سیم های فرمان باید به صورت محکم وارد ترمینال ها شوند و از استفاده بیش از حد لخت شده سیم خودداری شود.

اعمال جهت نصب ماژول: در کنتاکت های نصب از رو، ماژول را مطابق شیارها و گیره ها نصب کرده و تا شنیدن صدای کلیک قفل شدن ادامه داد. سپس محکم شدن مکانیکی و اتصال الکتریکی بررسی شود.

کنترل عملکرد: پس از نصب، با اعمال فرمان بوبین وضعیت کنتاکت های کمکی با مولتی متر یا چراغ تست بررسی گردد تا عملکرد صحیح تأیید شود.

کنتاکت کمکی کنتاکتور ال اس: نکات فنی و انتخاب درست

تحمل جریان و ولتاژ تماس: حتی برای کنتاکت های کمکی که جریان پایینی عبور می دهند، توجه به حداکثر جریان و ولتاژ کاری ضروری است. بارهای مقاومتی کوچک و بارهای القایی (مانند رله ها و کویل ها) نیاز به توجه بیشتری دارند.

عمر مکانیکی و الکتریکی: مشخصات تولیدکننده در مورد تعداد سیکل های کاری مفید را بررسی کنید. در کاربردهای پرکار، انتخاب کنتاکت های با عمر الکتریکی بالاتر اقتصادی تر است.

سرعت عمل و Bounce: زمان عمل و برگشت کنتاکت و میزان ارتعاش (bounce) می تواند در برخی مدارهای کنترلی حساسیت ایجاد کند؛ در آن موارد کنتاکت هایی با مکانیزم ضدلغزش مناسب انتخاب شود.

حفاظت در برابر جرقه و خوردگی: برای محیط های آلوده یا مرطوب از کنتاکت هایی با پوشش مناسب یا حفاظت های اضافی استفاده گردد.

تطابق با استانداردها: اطمینان از اینکه کنتاکت ها مطابق با استانداردهای بین المللی (IEC, UL و غیره) و استانداردهای محلی هستند.

فاصله ایزولاسیون و نشتی جریان: در مواردی با ولتاژهای بالا یا شرایط نویزی، بررسی فاصله های حفاظتی و نشتی ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

انواع کنتاکت کمکی برای توان های گوناگون کنتاکتور های ال اس برای توان ها و اندازه های مختلف کنتاکتور، ماژول های کنتاکت کمکی متناسب وجود دارد:

کنتاکت کمکی برای کنتاکتورهای کوچک (کمتر از 9A): معمولاً ماژول های ساده NO/NC یا CO با جریان پایین مناسب هستند.

کنتاکت برای کنتاکتورهای متوسط (9A تا 65A): نیاز به کنتاکت هایی با تحمل جریان بیشتر و عمر الکتریکی بالاتر است. در بعضی موارد از ماژول های دوگانه یا سه گانه استفاده می شود.

کنتاکت برای کنتاکتورهای قدرت (بالای 65A): در این دسته کنتاکت های کمکی باید حتماً ویژگی های ایمنی و تحمل ولتاژ و جریان ذاتی بالاتری داشته باشند؛ انتخاب از ماژول های برند اصلی ال اس یا قطعات OEM معتبر توصیه می شود.

ماژول های ترکیبی: برای افزایش انعطاف پذیری در تابلوهای بزرگ، ماژول های ترکیبی شامل رله های کمکی، ترمینال های جمع و نمایشگر وضعیت وجود دارد که برای توان های مختلف قابل تطبیق اند.

نکات عملیاتی و نگهداری کنتاکت کمکی

بررسی دوره ای: تمیزکاری، کنترل اتصال ترمینال ها و تست عملکرد کنتاکت ها به صورت دوره ای باعث کشف زودهنگام ایرادات می شود.

ثبت تاریخچه تعمیر و تعویض: نگهداری سوابق کمک می کند الگوهای خرابی شناسایی شده و اقدامات پیشگیرانه انجام گردند.

تعویض به موقع: در صورت مشاهده سیاه شدن، خوردگی یا افزایش مقاومت تماس، کنتاکت ها باید تعویض شوند تا از ایجاد خطا و خسارت جلوگیری شود.

حفاظت الکترونیکی: در مدارهای با بار القایی، استفاده از دیود، RC یا سرکوبگر ولتاژ برای حفاظت کنتاکت ها توصیه می شود.

عیوب رایج و راه حل ها

عدم فرمان دهی به PLC یا نمایشگر: بررسی کنتاکت کمکی کنتاکتور ال اس و اتصال دهی ترمینال ها، همچنین چک ولتاژ بوبین ضروری است.

اتصال ضعیف یا جرقه زنی: بست ها و پیچ های ترمینال باید بررسی و سفت شوند؛ در صورت خوردگی کنتاکت تعویض گردد.

غیرعملکردی بودن کنتاکت نصب از رو: مطمئن شدن از قفل شدن ماژول و رعایت جهت نصب، همچنین بررسی وجود قطعات جاافتاده یا شکستگی های مکانیکی لازم است.

نتیجه گیری

کنتاکت کمکی کنتاکتورهای ال اس یکی از اجزای ساده اما حیاتی در طراحی مدارهای کنترلی صنعتی هستند. شناخت انواع، کاربردها، روش های نصب مانند کنتاکت کمکی نصب از رو کنتاکتور ال اس و معیارهای فنی انتخاب، باعث افزایش ایمنی، قابلیت اطمینان و طول عمر سیستم خواهد شد. رعایت نکات نصب و نگهداری و انتخاب درست ماژول متناسب با توان کنتاکتور، از اشتباهات پرهزینه جلوگیری می کند و عملکرد مطلوب در محیط های صنعتی مختلف را تضمین می نماید.